Sanskrit Text in Devanagari, Kannada, Gujarati, Telugu, English

||ઓમ્ તત્ સત્||
શ્રીમદ્ભગવદ્ગીત
આત્મ સંયમ યોગઃ
ષષ્ઠોઽધ્યાયઃ

શ્રી ભગવાનુવાચ:

અનાશ્રિતઃ કર્મફલં કાર્યં કર્મ કરોતિ યઃ|
સ સન્ન્યાસી ચ યોગી ચ ન નિરગ્નિર્નચાક્રિયઃ ||1||

યં સન્ન્યાસમિતિ પ્રાહુર્યોગં તં વિદ્ધિ પાણ્ડવ |
ન હ્યસન્ન્યસ્તસંકલ્પો યોગી ભવતિ કશ્ચન ||2||

આરુરુક્ષ્મોર્મુનેર્યોગં કર્મકારણ મુચ્યતે |
યોગારૂઢસ્ય તસ્યૈવ શમઃ કારણ મુચ્યતે ||3||

યદાહિ નેન્દ્રિયાર્થેષુ ન કર્મસ્વનુષજ્જતે |
સર્વસંકલ્પ સન્ન્યાસી યોગારૂઢસ્તદોચ્યતે || 4||

ઉદ્ધરેદાત્માનાઽઽત્માનં ન આત્માન મવસાદયેત્ |
અત્મૈવ હ્યાત્મનો બન્ધુઃ આત્મૈવ રિપુરાત્મનઃ ||5||

બન્ધુરાત્માત્મનસ્તસ્ય યેનાત્મૈવાત્મના જિતઃ|
અનાત્મનસ્તુ શતૃત્વે વર્તેતાત્મૈવ શત્રુવત્ ||6||

જિતાત્મનઃ પ્રશાન્તસ્ય પરમાત્મા સમાહિતઃ |
શીતોષ્ણસુખદુઃખેષુ તથા માનાવમાનયોઃ ||7||

જ્ઞાનવિજ્ઞાન તૃપ્તાત્મા કૂટસ્થો વિજિતેન્દ્રિયઃ |
યુક્ત ઇત્યુચ્યતે યોગી સમલોષ્ટાશ્મ કાંચનઃ ||8||

સુહૃન્મિત્રાર્યુદાસીન મધ્યસ્થ દ્વેષ્ય બન્દુષુ|
સાધુષ્વપિ ચ પાપેષુ સમબુદ્ધિર્વિશિષ્યતે ||9||

યોગી યુઞીત સતતં આત્માનં રહસિ સ્થિતઃ |
એકાકી યતચિત્તાત્મા નિરાશી રપરિગ્રહઃ || 10||

શુચૌ દેશે પ્રતિષ્ઠાપ્ય સ્થિરમાસનમાત્મનઃ |
નાત્યુચ્છ્રિતં નાતિ નીચં ચેલાજિન કુશોત્તરમ્||11||

ત્રૈકાગ્રં મનઃ કૃત્વા યતચિત્તેન્દ્રિયક્રિયઃ |
ઉપવિશ્યાસનેયુઞ્જ્યાત્ યોગમાત્મવિશુદ્ધયે ||12||

સમં કાય શિરોગ્રીવં ધારયન્નચલં સ્થિરઃ|
સંપ્રેક્ષ્ય નાસિકાગ્રં સ્વં દિશશ્ચાનવલોકયન્ ||13||

પ્રશાન્તાત્મા વિગતભીઃ બ્રહ્મચારિવ્રતે સ્થિતઃ|
મનસ્સંયમ્ય મચ્છિત્તો યુક્ત આસીત મત્પરઃ ||14||

યુઞ્જન્નેવં સદાઽઽત્માનં યોગી નિયતમાનસઃ |
શાન્તિં નિર્વાણપરમાં મત્સંસ્થામ્ અધિગચ્છતિ ||15||

નાત્યશ્નતસ્તુ યોગોઽસ્તિ ન ચૈકાન્તમનશ્નતઃ |
ન ચાતિ સ્વપ્નશીલસ્ય જાગ્રતો નૈવ ચાર્જુના ||16||

યુક્તાહાર વિહારસ્ય યુક્તચેષ્ઠસ્ય કર્મસુ |
યુક્ત સ્વપ્નાવ ભોધસ્ય યોગો ભવતિ દુઃખહા||17||

યદા વિનિયતં ચિત્તમ્ આત્મન્યેવાવતિષ્ઠતે |
નિસ્પૃહાસ્સર્વકામેભ્યો યુક્ત ઇત્યુચ્યતે તદા ||18||

યથા દીપો નિવાતસ્થો નેઙ્ગતે સોપમા સ્મૃતા |
યોગિનો યતચિત્તસ્ય યુઞ્જતો યોગમાત્મનઃ ||19||

યત્રો પરમતે ચિત્તં નિરુદ્ધં યોગસેવયા |
યત્રચૈવાત્મનાઽઽત્માનં પશ્યન્નાત્મનિ તુષ્યતિ||20||

સુખમાત્યન્તિકં યત્તત્ બુદ્ધિગ્રાહ્યમતીન્દ્રિયમ્ |
વેત્તિ યત્ર ન ચૈવાયં સ્થિતશ્ચલતિ તત્ત્વતઃ||21||

યં લભ્ધ્વા ચાપરં લાભં મન્યતે નાધિકં તતઃ |
યસ્મિન્ સ્થિતો ન દુઃખેન ગુરુણાપિ વિચાલ્યતે ||22||

તં વિદ્યા દુઃખસંયોગ વિયોગં યોગસજ્ઞિતમ્ |
સ નિશ્ચયેન યોક્તવ્યો યોગોઽનિર્વિણ્ણચેતસા ||23||

 

સંકલ્પ પ્રભવાન્ કામાં સ્ત્યક્ત્વા સર્વાનશેષતઃ |
મનસૈવેન્દ્રિયગ્રામં વિનિયમ્ય સમન્તતઃ ||24

શનૈઃ શનૈરુપરમેદ્ભુધ્યા ધૃતિગૃહીતયા |
આત્મસંસ્થં મનઃ કૃત્વા ન કિંચિદપિ ચિન્તયેત્ ||25||

યતો યતો નિશ્ચરતિ મનશ્ચઞ્ચલમસ્થિરમ્ |
તતસ્તતો નિયમ્યૈતત્ આત્મન્યેવ વશં નયેત્ ||26||

પ્રશાન્તમનસં હ્યેનં યોગિનં સુખમુત્તમમ્ |
ઉપૈતિ શાન્તરજસં બ્રહ્મ ભૂત મકલ્મષમ્ ||27||

યુઞ્જન્નેવં સદાઽઽત્માનં યોગી વિગત કલ્મષ:|
સુખેન બ્રહ્મસંસ્પર્શં અત્યન્તં સુખમશ્નુતે ||28||

સર્વભૂતસ્થ માત્માનં સર્વભૂતાનિ ચાત્મનિ |
ઈક્ષતે યોગ યુક્તાત્મા સર્વત્ર સમદર્શનઃ ||29||

યોમાં પશ્યતિ સર્વત્ર સર્વં ચ મયિ પશ્યતિ |
તસ્યાહં ન પ્રણસ્યામિ સ ચ મે નપ્રણસ્યતિ ||30||

સર્વભૂત સ્થિતં યોમાં ભજત્યેકત્વમાસ્થિતઃ|
સર્વથા વર્તમાનોઽપિ સ યોગી મયિ વર્તતે || 31||

અત્મૌપન્યેન સર્વત્ર સમં પશ્યતિ યોઽર્જુન|
સુખં વા યદિ વાદુઃખં સયોગી પરમો મતઃ ||32||

અર્જુન ઉવાચ:

યોઽયં યોગસ્ત્વયા પ્રોક્તઃ સામ્યેન મધુસૂધન |
એતસ્યાહં ન પશ્યામિ ચઞ્ચલત્વાત્થ્સિતિં સ્થિરામ્ ||33||

ચઞ્ચલં હિ મનઃ કૃષ્ણ પ્રમાથિ બલવદ્દૃઢમ્ |
તસ્યાહં નિગ્રહં મન્યે વાયોરિવ સુદુષ્કરમ્ ||34||

શ્રીભગવાનુવાચ :

અસંશયં મહાબાહો મનો દુર્નિગ્રહં ચલમ્ |
અભ્યાસેન તુ કૌન્તેય વૈરાગ્યેણ ચ ગૃહ્યતે ||35||

અસંશયતાત્મના યોગો દુષ્પ્રાપ ઇતિ મે મતિઃ |
વશ્યાત્મના તુ યતતા શક્યોઽવાપ્તુમુપાયતઃ ||36||
અર્જુન ઉવાચ :

અયતિશ્રદ્ધયોપેતો યોગાચ્ચલિત માનસઃ |
અપ્રાપ્ય યોગસંસિદ્ધિં કાં ગતિં કૃષ્ણ ગચ્છતિ ||37||

કચ્ચિન્નોભયવિભ્રષ્ટશ્ચિન્નાભ્રમિવ નશ્યતિ |
અપ્રતિષ્ઠો મહાબાહો વિમૂઢો બ્રહ્મણઃ પથિ ||38||

એતં મે સંશયં કૃષ્ણ ચ્છેત્તુ મર્હસ્ય શેષતઃ |
ત્વદન્યઃ સંશયસ્યાસ્ય ચ્ચેતા નહ્યુપપદ્યતે ||39||

શ્રીભગવાનુવાચ:

પાર્થનૈવેહ નામુત્ર વિનાશસ્તસ્ય વિદ્યતે |
ન હિ કલ્યાણકૃત્કશ્ચિદ્દુર્ગતિં તાત ગચ્છતિ ||40||

પ્રાપ્ય પુણ્યકૃતાં લોકાનુષિત્વા શાશ્વતીઃ સમાઃ|
શુચીનાં શ્રીમતાં ગેહે યોગભ્રષ્ઠોઽભિજાયતે ||41||

અથવા યોગિનામેવ કુલે ભવતિ ધીમતામ્ |
એતદ્ધિ દુર્લભતરં લોકે જન્મ યદીદૃશમ્ ||42||

તત્ર સં બુદ્ધિ સંયોગં લભતે પૌર્વ દૈહિકમ્ |
યતતે ચ તતો ભૂયસંસિદ્ધૌ કુરુનન્દન ||43||

પૂર્વાભ્યાસેન તૈનેવ હ્રિયતે હ્યવશોઽપિ સઃ |
જિજ્ઞાસુરપિ યોગસ્ય શબ્દબ્રહ્માતિવર્તતે ||44||

પ્રયત્નાદ્યતમાનસ્તુ યોગી સંશુદ્ધકિલ્બિષઃ |
અનેક જન્મ સંસિદ્ધિસ્તતો યાતિ પરાં ગતિમ્||45||

તપસ્વિભ્યોઽધિકો યોગી જ્ઞાનિભ્યોઽપિ મતોઽધિકઃ |
કર્મિભ્યાશ્ચાધિકો યોગી તસ્માદ્યોગી ભવાર્જુન ||46||

યોગિનામપિ સર્વેષાં મદ્ગતેનાન્તરાત્મના |
શ્રદ્ધવાન્ ભજતે યો માં સ મે યુક્તતમો મતઃ ||47||

ઇતિ શ્રીમદ્ભગવદ્ગીતાસૂપનિષત્સુ બ્રહ્મવિદ્યાયાં યોગશાસ્ત્રે
શ્રીકૃષ્ણાર્જુનસંવાદે આત્મસંયમયોગો નામ ષષ્ઠોઽધ્યાયઃ ||
||ઓમ્ તત્ સત્||

|| om tat sat ||